خیلی از زوجینی که قصد بچه دار شدن دارند نگران تربیت فرزند سالم هستند و دوست دارند با شیوه های درست تربیت فرزند از نظر روانشناسی آشنا شوند.ما در این مقاله به بررسی الگوهای درست فرزند پروری و تربیت دختر و پسر سالم و قوی پرداخته ایم.
تربیت فرزند از نظر روانشناسی
شیوه تربیت فرزند سالم چیست؟
الگوهای فرزندپروری
نکات کلیدی تربیت فرزند
۵ اشتباه در تربیت فرزند پسر
تربیت فرزند دختر قوی
مهمترین جنبه فرزند پروری چیست؟
بهترین کتاب تربیت فرزند دختر
روانشناسی تربیت کودک
کتاب در مورد تربیت فرزند پسر
تربیت فرزند از نظر روانشناسی
شیوه تربیت فرزند از نظر روانشناسی نه تنها بر سلامت دوران کودکی بلکه بر مسیر زندگی بزرگسالی فرزندان شما هم تاثیر می گذارد.
مساله ای که والدین را سردرگم کرده این است که توصیه های متخصصان کودک و فرزند پروری در طی زمان تغییر می کند.مثلا یک فلسفه ای هست که به والدین می گوید با فرزندانشان خشن و جدی باشند و آنها را به رعایت قانون و مقررات خانه و خانواده وادار کنند.
اما بعدها با این جمله که هیچ دوستی بهتر از پدرمادر نیست والدین را به سمت دوست شدن با فرزندان هدایت کردند و از آنها خواستند که بستری را فراهم کنند تا کودکان و نوجوانان بتوانند براحتی با پدرمادر ارتباط بگیرند.در این سبک هیچگونه نظم و انضباط یا دیسیپلینی وجود ندارد و همه چیز را به فرزندان راحت می گیرند.
در حال حاضر محققان می گویند که فلسفه roots and wings بهترین روش تربیت فرزند از نظر روانشناسی است.یعنی والدین ارتباط عاطفی قوی ای با بچه های خود داشته باشند و در عین حال به فرزندان خود این فرصت را بدهند که بصورت مستقل عمل کرده، تجربه کنند و چیزهای مختلف را یاد بگیرند.
لازم به ذکر است که سن تربیت کودک از همان دوران ابتدایی زندگی شروع می شود.زیرا کودکان ۱۸ ماهه حتی اگر دلایل مودب بودن را درک نکنند باز هم می توانند با آموزش گفتن “لطفا و متشکرم” اصول اولیه رفتار را یاد بگیرند.کودکان از سنین کم به الگوبرداری اداب غذا خوردن والدین و … می پردازند و رفتارها را یاد می گیرند.والدین میتوانند با استفاده از عروسک های انگشتی و … رفتارهای خوب را به فرزندان بیاموزند.
شیوه های فرزند پروری و تربیت فرزند سالم چیست؟
تربیت فرزند سالم فرآیندی است که در آن والدین با اموزش قوانین جامعه ای که در آن زندگی می کنیم به فرزندانشان کمک می کنند تا برای یک زندگی مستقل در بزرگسالی آماده شوند.وقتی کودکان اجتماعی بار بیایند می توانند بدون حضور والدین بخوبی بزرگسالان عمل کنند.بنابراین شیوه های تربیت کودک در میزان جامعه پذیری فرزندان نقش بسزایی دارد.
سبک های فرزندپروری و شیوه های فرزند پروری واژه ها ایست که این روزها زیاد می شنویم.هردوی اینها به جنبه های مختلف تربیت فرزند سالم اشاره دارند.سبک فرزند پروری شامل نگرش، باور و ارزشهای والدین در خصوص بهترین شیوه فرزندپروری است.ولی شیوه فرزندپروری رفتارها، استراتژی ها و روش های خاصی است که والدین بر مبنای سبک فرزندپروری استفاده می کنند.بنابراین این دو مفهوم بطور ذاتی با هم مرتبط هستند.
شیوه تربیت فرزند بر روی ثبات عاطفی، مهارتهای اجتماعی، توانایی های تحصیلی، آسیب های روانی و … فرزندان مرتبط است.حتی مطالعات نشان داده که ارزش های قومی و فرهنگی هم روی شیوه تربیت فرزند اثر می گذارد.مثلا در فرهنگ غرب برای فرد گرایی و خودمختار بودن ارزش قائل هستند و این مورد را در تربیت فرزندانشان بعنوان یک ویژگی ایده ال در نظر می گیرند اما در فرهنگ های جمع گرا که به نفع عمومی اهمیت می دهند، خودمختاری را در اهداف تربیتی کودکان، لحاظ نمی کنند.
الگوهای فرزندپروری
روانشناسان برای اینکه بفهمند والدین چگونه روی رفتارهای کودک اثر می گذارند چهار بعد عملکردی والدین که شامل ۱-صمیمیت و مراقبت ۲- نظم و ترتیب و سازگاری قوانین۳-سطح انتظارات(نیازهای بلوغ) ۴-ارتباط بین والدین و فرزند می شود را مورد بررسی قرار دادند که این بعدها ۴ الگوی فرزندپروری مختلف را ایجاد می کنند.
این بررسی ها نشان داده که صمیمیت والدین باعث افزایش عزت نفس و ضریب هوشی فرزندان، عملکرد بهتر در مدرسه و همدلی بیشتر با دیگران میگردد.و بالعکس رفتار خصومت آمیز و غیر دوستانه والدین منجر به عملکرد ضعیف فرزندان در مدرسه، نرخ بالای بزهکاری و تخلف در نوجوانی و بزرگسالی و پایین آمدن مهارت های اجتماعی فرزندان می شود. ارتباط دوستانه و باز والدین با بلوغ عاطفی و اجتماعی کودکان ارتباط تنگاتنگی دارد.
تحقیقات مشخص کرد والدینی که در ارتباطات خود صریح و شفاف بوده ، قوانین خانواده را بخوبی رعایت می کردند و انتظارات بالایی از فرزندانشان داشتند، دوست داشتند فرزندانی تربیت کنند که شایستگی اجتماعی بالاتری داشته و کمتر سرکشی کنند.
بطور کلی ۴ الگوی فرزندپروری با شدت کم و زیاد داریم:
والدین مستبد:
این والدین تمام رفتار و گرایشهای فرزند را کنترل می کنند، استانداردهای سفت و سختی برای فرزندان قرار می دهند، میزان صمیمیت آنها با کودک پایین است، در صورت عدم اطاعت فرزندان را تنبیه می کنند.(بعد صمیمیت و ارتباط پایین-کنترل و انتظارات بالا)
والدین آسانگیر :
این والدین کنترل کمی روی فرزندان دارند.میزان صمیمیت با بچه در این شیوه بالا است.در نحوه یادگیری آنها دخالت نمی کنند بنابراین فرزندان بدون هیچگونه ساختار یادگیری، شروع به کسب تجربه در خصوص زندگی می کنند.این بچه ها برنامه ها و اولویتهای خودشان را دارند. نظم و انضباط در چنین خانواده ای معنایی ندارد.(بعد ارتباطات و کنترل و انتظارات پایین، صمیمیت و تربیت بالا)
والدین مقتدر:
هر چهار بعد بالا را دارا هستند.آنها قبول دارند که در روابط والدین و فرزند خودشان قدرت بیشتری دارند اما به این دلیل که فرزندان هم حق و حقوقی دارند، دیدگاه های آنها را هم در نظر می گیرند.والدین مقتدر انتظارات زیادی از فرزندان خود دارند اما بجای کنترل شدید، تحت فشار قرار دادن و تنبیه کردن آنها، از ارتباطات باز و صریح بهمراه آموزش استفاده می کنند.این والدین با مجبور کردن فرزندان برای اطاعت کردن به آنها استرس وارد نمی کنند و تفکر انتقادی و مسئولیت پذیری فرزندان را تشویق می نمایند.
والدین بی توجه، بی خیال و طردکننده:
میزان کنترل در این شیوه یا نیست یا کم است.والدین صمیمیتی با بچه ندارند و اصلا اهمیتی به کار و تکالیف و مدرسه و … او نمی دهند.
نکات کلیدی تربیت فرزند
از الگوهای فرزندپروری به چندین نکات کلیدی تربیت فرزند دست می یابیم:
والدین مستبد بچه هایی تربیت می کنند که از نظر اجتماعی شایستگی کمتری دارند.این کودکان از ارتباطات اجتماعی کناره گیری کرده و بندرت شروع کننده یک رابطه هستند.آنها مهارت های حل مساله را بلد نیستند و از نظر فکری کنجکاوی نمی کنند.
بچه هایی که والدین بی خیال دارند نسبت به همسالان خود بی تجربه و نابالغ تر هستند.آنها در مسئولیت پذیری، عملکرد مستقل و کنترل هیجان خود مشکل دارند.
اما فرزندان والدین مقتدر از اعتماد به نفس بالاتری برخوردار هستند. استقلال دارند و به خودشان متکی هستند. کنجکاو و اهل کاوش و آرامتر بوده و روی خود بخوبی کنترل دارند.به همین خاطر مهارت های اجتماعی آنها هم بالاتر است.
۵ اشتباه در تربیت فرزند پسر
گاهی وقت ها ما در تربیت پسرانمان بیش از حد وسواس به خرج میدهیم.در ادامه به ۴ اشتباه رایج در تربیت فرزند پسر اشاره می کنیم که باید از آن اجتناب کنید:
۱- انتظار نداشته باشید مثل شما فکر کند
ذهن پسرها با دخترها فرق می کند.پسرها از زاویه متفاوتی به مشکلات نگاه می کنند.آنها وقتی به سن نوجوانی میرسند خیلی دوست ندارند در مورد احساساتشان صحبت کنند.بنابراین به فرزندان پسر خود اجازه دهید که روش خودشان را در پیش بگیرند.حالا می خواهد انجام تکالیف با یک روش متفاوت باشد یا انتخاب رشته ورزشی که دوست دارد.
۲-برای آنها بیش از اندازه حد و مرز نگذارید
پسرها به حد و مرز نیاز دارند اما هرچیزی که از حد اعتدال خارج شود زیان بار است.پس به پسران خود اجازه دهید که آزادانه دنیای فیزیکی خودشان را کشف کنند.بگذارید مهارتهایی مثل تمیز کردن ماهی، کاشتن گیاه، …و حتی آشپزی را امتحان کنند .شاید فکر کنید این کارها برای یک پسر خطرناک است اما اگر هرچیزی در جای خودش انجام و بدرستی هدایت شود هیچ خطری ایجاد نخواهد کرد.
۳-جلوی فعالیت شان را نگیرید
پسرها نیاز به فعالیت دارند.اگر حوصله شان سر برود یا سراغ گوشی و لپتاپ و بازی های خطرناک، فیلم های نا مناسب و … میروند یا با خواهر برادرها درگیر می شوند.شاید هم انرژی انباشته شده در درونشان را با محکم کوبیدن توپ به آینه خالی کنند.لازم نیست مدام او را کنترل کنید یا وسایل سرگرمی برایش تهیه کنید.بگذارید راحت باشد و با بازی کردن با دوستانش، و سرگرمی های دیگر خودش را تخلیه کند.
۴-از ایجاد تبعیض جنسیتی با گفتن پسرها فرق دارند پرهیز کنید
درست است که پسرها با دخترها فرق دارند اما با گفتن این حرف به پسرها مجوزی برای انجام رفتارهای نادرست و غیراخلاقی می دهید.دعوا، استفاه از مشروبات الکلی، رفتارهای ناپسند، پرخاشگری، فحاشی و … بواسطه تکرار چنین حرفهایی در پسران رواج دارد.بنابراین استاندارهای خود را برای پسرتان بالا ببرید و به او بگویید که انتظار دارید مثل یک جنتلمن و مرد واقعی رفتار کند.نمونه مردان واقعی را به آنها نشان دهید تا یاد بگیرند.
۵- کارهای او را انجام ندهید
وقتی نوبت به پسرها می رسد مادرپدر فکر می کنند که باید همه کاری را خودشان برای آنها انجام دهند.از لیوان آب و نمکدان آوردن گرفته تا اماده کردن ساک ورزشی و شستن جوراب و لباس کثیف آنها.پسران باید یاد بگیرند که از خود مراقبت کنند و کارهایشان را بتنهایی انجام دهند.برای پسرها خوب است که مسئولیت پذیر بار بیایند.
تربیت فرزند دختر قوی
دختران قدرتمند با احساس امنیت رشد کرده و یاد میگیرند که دست به کارهای بزرگ بزنند.براحتی احساسات خود را ابراز می کنند.انتخاب های مثبت دارند.اعتماد به نفس بالایی دارند و با باور توانایی انجام دادن تربیت می شوند. برای تربیت فرزند دختر طوریکه بتواند در اینده یک زندگی کامل، جسورانه و ارزشمندی داشته باشد نکات زیر را در نظر بگیرید:
دخترتان را تشویق کنید که بدنبال یکی از علایقش برود: وقتی دخترتان را با فعالیتی که دوست دارد درگیر می کنید به او اجازه می دهید که با چالش ها روبرو شود و عزت نفس و انعطاف پذیری اش تقویت گردد.
بگذارید خودش تصمیم گیرنده باشد: اجازه دهید خودش نوع پوششی که دوست دارد انتخاب کند.کلاس هایی که به آن علاقه دارد برود.اجازه دهید نظر بدهد و آنچیزی که برایش اهمیت دارد را انجام دهد تا مسیر علاقه مندی هایش را پیدا کند.
تشویقش کنید تا خودش مسائلش را حل کند: وقتی والدین مسئولیت کار دختر را برعهده می گیرند دختران مهارت های مقابله ای که باید در موقعیت های مختلف و بتنهایی بلد باشند را یاد نمی گیرند.به او اجازه دهید تا در یک موقعیت خاص استراتژی هایش را ارائه دهد.حتی اگر با انتخاب او مخالفید به اون نشان دهید که خودش مسئول تصمیم هایش می باشد.
به آنها جسارت دهید تا خطر کنند: از دخترتان بخواهید از منطقه امنش خارج شود و خطر کند.مثلا در سراشیبی دوچرخه سواری کند.با اینکار عزت نفس او بالا می رود.
مهمترین جنبه فرزندپروری
هزاران کتاب و مقاله هست که به والدین می گوید چطور فرزندانتان را تنبیه کنید انگار که تنبیه مهمترین جنبه تربیت فرزندان است.وقتی بیش از حد روی اصلاح رفتار تمرکز می کنیم از مسائل بزرگتر غافل میشویم.دکتر نوفلد می گوید مردم فکر می کنند که دیسیپلین داشتن برای تربیت خیلی مهم است در حالیکه این فرزندپروری نیست.فرزندپروری یعنی فراهم کردن شرایطی که در آن کودک بتواند از حداکثر ظرفیت ها و توانایی های انسانی اش استفاده کند.
رابطه ای که با فرزندان داریم مهمترین عنصر فرزندپروری است.ارزش ارتباط ما تعیین می کند که چقدر بچه ها به خرفهای ما گوش دهند، همکاری کنند و ارزشهای ما را بپذیرند.اگر ما یک رابطه سالم مبتنی بر اعتماد، همدلی، احترام و مهربانی داشته باشیم استاندارد خوبی را پایه ریزی کرده ایم.رابطه ای که سرشار از ترس، اجبار و کنترل باشد استاندارد خوبی برای رابطه نیست.
برای ایجاد یک رابطه عالی با بچه هایتان کارهای زیر را انجام دهید:
- اگر می خواهند کار خاصی بکنند با آنها همراه شوید و برایشان زمان بگذارید
- شنونده خوبی باشید
- به وعده های خود عمل کنید تا بفهمند که قابل اعتمادید
- شفقت و همدلی نشان دهید
- مشوق باشید
- احترام بگذارید
- از نظم و انضباط مثبت استفاده کنید
بهترین کتاب تربیت فرزند دختر
والدین امروزی خیلی به تعلیم و تربیت فرزندانشان اهمیت می دهند و سعی می کنند از طرق مختلف مثل کتاب، کارگاه آموزشی و مراجعه به روانشناس و مشاور کودک اطلاعات خود را بالا ببرند.
خیلی از والدین هم هستند که دوست دارند اطلاعات بروزی در خصوص تربیت بچه ها داشته باشند اما نمیدانند که منابع خوب و بهترین کتاب تربیت فرزند دختر و پسر کدام هستند.به همین خاطر ممکن است با خواندن مطالب بی پایه اطلاعات غلطی در این خصوص کسب کنند.
کتابهایی که به ما کمک می کنند بفهمیم در درون دختران چه می‌گذرد، برای همه افرادی که با دختران کار می‌کنند یا در حال تربیت آنها هستند مفید است.همه ی ما انتظار داریم دخترانمان در همه زمینه ها مثل ظاهر، تحصیلات، ورزش، زندگی اجتماعی و … بی نقص باشند.
ما بعنوان والدین با داشتن اطلاعات کافی و شناخت از دخترانمان باید به آنها یاد بدهیم که خودشان را همانطور که هستند بپذیرند.آنها به اندازه کافی زیبا، دانا، موفق و خوب هستند و نیاز نیست خودشان را تحت فشار و اضطراب قرار دهند.
در ای زمینه کتابهای خوبی هست که به شما معرفی می کنیم:
دختران کوچک می توانند بدجنس باشند(Little Girls Can Be Mean) :چهار گام برای مقابله با قلدری دختران در کلاس های اولیه را آموزش می دهد که نوشته میشل آنتونی و رینا لیندرت می باشد.
پدران قوی، دختران قوی(Strong Fathers, Strong Daughters): 10 رازی که هر پدری باید بداند نوشته مگ میکر.
کتاب Playful Learning که با آن می توانید حس شادی و شگفتی را در کودک خود تقویت کنید اثر ماریا بروئل.
روانشناسی تربیت کودک
یکی از توصیه های ما به زوجینی که برای مشاوره مراجعه می کنند این است که قبل از بچه دار شدن با روانشناسی تربیت کودک آشنایی پیدا کنند.از انجاییکه اکثر مشکلات شخصیتی فرزندان ما در بزرگسالی از دوران نوزادی و تا ۲ سالگی نشات می گیرد خیلی مهم است که والدین بدانند چطور با فرزند خود رفتار کنند.
تربیت به این معنا نیست که همه چیز را راحت در اختیار فرزندان قرار دهیم و کاری به کارشان نداشته باشیم تربیت یعنی در جای درست توجه کنیم، به وقتش سخت گیری داشته باشیم و یکسری حد و مرزهایی را مشخص کنیم. توجه بیش از حد و بی توجهی زیاد هردو آسیب زننده هستند.
بنابراین در کنار اینکه به فکر اسباب و لباس های سیسمونی فرزند هستید در کارگاه های اموزشی شرکت کنید کتاب بخوانید و مشاوره بگیرید تا بهترین روش تربیت فرزند پسر و دختر را یاد بگیرید و فرزندان سالم به جامعه تحویل دهید.
کتاب در مورد تربیت فرزند پسر
در این بخش می خواهیم چند کتاب در مورد تربیت فرزند پسر معرفی کنیم تا بتوانید با مطالعه آنها آگاهی بیشتری در خصوص تربیت پسران خود بدست بیاورید.
اولین کتابی که می خواهیم معرفی کنیم هنر پسرداری اثر استیو بیدالف می باشد.نویسنده و روان درمانگری که بخش عظیمی از عمر خود را صرف تحقیق و مطالعه در مورد آموزش و تربیت فرزندان کرده است.
از این نویسنده کتاب های زیادی برای تربیت فرزندان چاپ شده که یکی دیگر از انها کلیدهای تربیت و رفتار با پسرها می باشد.
کتاب بعدی رابطه مادر و پسر و رابطه پدر و پسر دو اثر از ملیسا و هری اچ هریسون است که می تواند در تربیت فرزند پسر به شما کمک کند.
کتاب های دیگری مثل راهکارهای ساده برای تربیت پسران موفق اثر باترا، کتاب مادران و پسران از میشل گوریان، روش های تربست سک پسر موفق از بیدولف و … هم وجود دارند.
توجه داشته باشید این کتاب ها ممکن است با عناوین مشابه و توسط افراد مختلفی ترجمه شده باشد.بنابراین ترجمه ای که در آن مطالب برایتان واضح تر است را خریداری نمایید.
ممنون از مطالب قشنگتون