روانشناسی تربیتی چیست

تمام مسائل آموزشی و نحوه یادگیری دانش آموزان و رشدشون در حیطه روانشناسی تربیتی قرار میگیره. نمیدونم چقدر در مورد کاربرد روانشناسی تربیتی  اطلاعات داری اما پیشنهاد می کنم برای آشنایی بیشتر تا انتهای مقاله همراهمون باش.(جهت مطالعه هر یک روی آن کلیک نمایید)

• کاربرد روانشناسی تربیتی در زندگی شخصی
• روانشناسی تربیتی چیست و به چه مواردی می پردازد؟
• روانشناسی تربیتی چه اهدافی را دنبال میکند؟وظیفه روانشناس تربیتی چیست؟
• با روانشناسی تربیتی در چند مرحله میتوان به نتیجه رسید؟
• روانشناسی تربیتی چه کاربردهایی دارد؟
• رشته روانشناسی تربیتی چیست؟
• نقش روانشناسی در آموزش
• اهمیت روانشناسی تربیتی
• عوامل موثر در روانشناسی تربیتی
• کتابهای حوزه روانشناسی تربیتی
• فرق روانشناسی عمومی و تربیتی و کاربردش

اگر در انتخاب رشته روانشناسی مردد هستی حتما به صفحه بهترین مشاور انتخاب رشته کنکور دانشگاه مراجعه نمایید و با مشاور خود یک تصمیم عالی بگیرید

فکر می کنید چقدر پدر مادرها با زمانهای قدیم فرق کردن؟بچه ها چطور؟ به نظرتون بچه های امروزی مثل گذشته ها حرف گوش میدن، درسخون هستن؟
خود من که دارم این مقاله رو مینویسم جزء دهه شصتی ها به حساب میام.تا جاییکه یادمه اونموقع ها یه مدرسه بود و بس.اگر خیلی میخواستن بهمون لطف کنن گاهی توی کلاس های تقویتی که مدارس میزاشتن، ثبت ناممون میکردن.

اما الان دیگه اون خبرا نیست.پدرمادرها خیلی به بحث آموزشی فرزندانشون اهمیت میدن.کلاس های آموزشی مختلف، روش های یادگیری جدید، معلم خصوصی و هزار تا چیز دیگه که مبادا بچه ها نسبت به همسن و سالاشون کم و کسری داشته باشن.شایدم میخوان فرزندانشون برسن به جاهایی که خودشون نتونستن برسن.امکاناتی داشته باشن که اونها توی زمانای گذشته تجربه ش نکردن.

روانشناسی تربیتی چیست؟

روانشناسی تربیتی، به مطالعه روانشناختی یادگیری در موقعیت های مختلف آموزشی می پردازد که شامل روانشناسی تدریس و همچنین مطالعات جدیدتری از روانشناسی اجتماعی در محیط مدرسه می شود و بدنبال این است که بفهمد نحوه یادگیری دانش آموزان و رشد آنها چگونه است؟

روانشناسی آموزش و پرورش بسیاری از تخصص ها را در خود جای می دهد.روانشناسان تربیتی بر روی فناوری های مختلفی که در بحث آموزش استفاده می شود، تمرکز می کنند.اینکه معلمان چطور برنامه تحصیلی را تدوین می کنند، پلن و سرفصل های تدریس در کلاس چگونه تعیین می شود؟ و همچنین برنامه هایی که برای دانش آموزان با استعداد یا دارای اختلال یادگیری چیده می شود به چه صورت است؟ همه و همه به بحث روانشناسی تربیتی برمی گردد.

کاربرد روانشناسی تربیتی در زندگی شخصی

کاربرد روانشناسی تربیتی در زندگی شخصی بسیار گسترده است.هرآنچه که ما از بدو تولد یاد می گیریم با روانشناسی تربیتی سروکار دارد.کاربرد این رشته در هرجایی که پای آموزش و یادگیری وسط باشد مشخص می شود. روانشناسی تربیتی بخاطر کمک به افزایش بهبود ظرفیت یادگیری انسان ها از اهمیت بسزایی برخوردار است.

از آنجاییکه روانشناسی تربیتی در آموزش و پرورش و رشد و یادگیری کودکان بسیار موثر است و از طرفی هم همه ی خانواده ها نگران فرزندانشان هستند و به تربیت و رشد آنها اهمیت می دهند فلذا برای داشتن یک زندگی آرام و خوب و داشتن فرزندانی سالم و توانا به رهنمودهای یک روانشناس تربیتی نیازمندیم.

در روانشناسی تربیتی ما با هدف شناسایی نقاط قوت و ضعف کودکان و نوجوانان با آنها کار می کنیم و با راهبردهای کلیدی برای غلبه بر چالش ها و بهبود عملکرد به بچه ها یاد میدهیم تا از حداکثر توانایی های خودشان استفاده کنند.

این آموزه ها فراتر از درس و کلاس و مدرسه است و به جنبه های دیگر زندگی روزمره آنها مانند مدیریت استرس و ایجاد انعطاف پذیری و اعتماد به نفس و… هم کمک می کند.

بنابراین روانشناسان تربیتی با کودکان شما کار می کنند تا در درجه اول بفهمند که انها چگونه اطلاعات را یاد گرفته و پردازش می کنند و در نتیجه بدنبال روش هایی برای بهبود عملکرد کودکانتان هستند.اما باید ذکر کنیم که فقط هوش نیست که روی یادگیری فرزندانتان اثر می گذارد بلکه مسائل عاطفی، انگیزه، رفتار و عزت نفس، نگرش ها و … هم در یادگیری موثر هستند.

 

وظیفه روانشناسی و روانشناس تربیتی چیست؟

هر شخصی دارای ویژگی های منحصر به فرد است.توانایی ها، چالش هایی که فرد در یادگیری با آن مواجه میشود و حتی پیشرفت او متفاوت و خاص است.
روانشناسان تربیتی که تخصص اصلی آنها یادگیری و آموزش است بیشتر در مدارس مشغول بکار هستند تا شیوه های آموزش معلم ها و نحوه یادگیری دانش آموزان را مورد بررسی قرار دهند.
وظیفه روانشناسی تربیتی این است که ناتوانی هایی مثل ADHD، نارساخوانی، اختلالات گفتاری/شنوایی و یا هر سطح از عقب ماندگی ذهنی و از سوی دیگر هوش و خلاقیت دانش آموزان را درک کند.برای فهمیدن این موارد آزمون های هوش انجام می شود که معروفترین آنها تست Stanford-Binet و WISC است.

مفاهیم اصلی در روانشناسی تربیتی، مبحث یادگیری و شناخت است که به سیستم های آموزشی رسمی اعم از خصوصی یا دولتی ، اینکه دانش آموزان چطور اطلاعات و مهارت هایی که یاد گرفته اند را حفظ می کنند و همچنین نحوه استفاده از این مهارت ها و اطلاعات در خارج از کلاس بستگی دارد.

مراحل برنامه ریزی با روانشناسی تربیتی

۱)مرحله پیش از آموزش
شامل بررسی اهداف تدریس، بررسی ویژگی یادگیرندگان و شناخت آن ها

۲)مرحله ضمن آموزش
شامل فعالیت هایی از قبیل بررسی فرایند یادگیری، ایجاد انگیزش، بررسی ویژگی های مربی و روش تدریس موثر

۳)مرحله پس از آموزش
این مرحله کلیدی ترین قسمت است که به ارزشیابی و سنجش میزان موفقیت در عملکرد می پردازیم و می توانیم نتیجه بگیریم که روش و شیوه ای که برای آموزش و تربیت مورد استفاده قرار داده ایم در جهت افزایش کیفیت آموزش تاثیر گذار بوده است یا خیر؟

 

کاربرد روانشناسی تربیتی در آموزش

در این شاخه روانشناسی به موضوعات و سوالات متعددی پرداخته می شود وبه آن ها پاسخ داده می شود.حوزه روانشناسی تربیتی جنبه های مختلفی را در بر می گیرد:

• رشد و تکامل کودک.
• مطالعه رفتار انسان.
• نحوه یادگیری با بهترین روش
• ماهیت شخصیت یک فرد
• تفاوت های فردی
• محیط تا چه اندازه به رشد یک فرد کمک می کند.

اینها نشان میدهد که روان شناسی تربیتی تا چه حد می تواند بر جامعه تأثیر بگذارد.

اما بیشترین کاربرد روانشناسی تربیتی در آموزش و یادگیری است .در واقع روان شناسی تربیتی به صورت کلی دو هدف دارد:

۱)چگونه دانش آموزانی تعلیم دهیم که در یادگیری ماهر و موفق باشند
۲)چگونه مربیانی آموزش دهیم که مسلط و تاثیر گذار باشند

برای تحقق این اهداف باید یک سری برنامه ریزی ها و آموزش ها صورت بگیرد که مهم ترین آن پرورش نیروی انسانی ماهر است. یعنی باید ابتدا مربیانی ماهر و مسلط پرورش دهیم تا بتوانند در امور تربیتی و آموزش به بهترین صورت ممکن عمل کنند.

موارد مهمی که در روانشناسی تربیتی به آن پرداخته می شود و مربیان مراکز آموزشی باید بدانند شامل:

•  مربیان باید از تفاوت های فردی موجود بین یادگیرندگان آگاهی داشته باشند زیرا هرکسی شخصیت منحصر به فردی دارد و باید بر اساس ویژگی های خاصی که دارد تحت آموزش و تربیت قرار بگیرد از اینرو آگاهی مربیان از تفاوت ها می تواند کمک کند که آموزش اثر بخش و کار آمدی داشته باشد.
•  مربی باید با مراحل رشدی کودک آشنا باشد تا دریابد او در هر مرحله چگونه می اندیشد و چه کارهایی را می تواند انجام دهد. تا مطالب درسی را با توجه به سطح یادگیری او آموزش دهد. این فرایند می تواند در پیشرفت تحصیلی و تکامل شخصیت یادگیرندگان موثر باشد.
•  مربیان باید به جنبه شناختی افراد آگاه باشند زیرا خاطرات،عواطف،انگیزه ها و باورها می تواند بر روند یادگیری تاثیر گذار باشد و از طرف دیگر مربی درمی یابد که کودکان چگونه برای یادگیری ترغیب می شوند و چگونه مسائل را حل می کنند.
•  مربیان باید به جنبه رفتاری افراد آگاه باشند. هدف روانشناسی تربیتی مطالعه رفتار نیست بلکه تغییر در رفتار است و در این رشته اعتقاد بر این است که تمامی رفتارها به وسیله شرطی سازی یاد گرفته می شوند. بنابراین مربیان با استفاده از روانشناسی تربیتی می توانند اصول شرطی سازی را فرا گرفته و با استفاده از آن به اصلاح رفتار بپردازند.
•  مربی ها باید به فرایند یادگیری مسلط باشند.آنها باید از نظریه ها ،روش ها و راهبرهای مفید در یادگیری،پیشرفت های تحصیلی و دلایل آن،اختلال یادگیری و دلایل آن آگاهی داشته باشند.و از آن ها به صورت مستقیم و غیر مستقیم در امور آموزشی خود استفاده کنند.
  برای مثال مربی باید در خصوص فناوری اطلاعات مطالعاتی داشته باشد تا بتواند از شیوه های تدریس نوین برای افزایش پیشرفت تحصیلی استفاده کند یا برای کار با کودکانی که مشکلات یادگیری دارند آموزش ویژه دیده باشد تا بتواند به همه افراد کلاس با هر سطحی کمک کند و بداند که در کنار آن ها چگونه دانش آموزان تیزهوش را مورد تشویق قرار دهد تا به پیشرفت خود ادامه دهند.
•  معلمان باید برای طرح درسی خود دارای برنامه های بلند مدت و کوتاه مدت داشته باشند تا برنامه کلاسی مشخص باشد و مربی بداند که در هر مرحله باید چه کاری انجام دهد .
•  معلم باید به روش های ارزیابی و سنجش یادگیرندگان برای پی بردن از میزان پیشرفت و موفقیت آنها آگاه باشد. روان شناسی تربیتی وسایل و آزمون های درسی استاندارد علمی گوناگونی را برای اندازه گیری میزان پیشرفت ارائه داده است و نحوه استفاده از این آزمون ها را در اختیار معلمان قرار داده است.

رشته روانشناسی تربیتی چیست؟

رشته روانشناسی تربیتی زمانی به صورت رسمی آغاز شد که تحقیقاتی تجربی در ارتباط با ویژگی های انسان و قدرت های ذهنی او صورت گرفت. این شاخه از روانشناسی در ابتدا فقط به بررسی چگونگی آموزش می پرداخت و رفته رفته به بررسی روند آموزشی و یادگیری افراد پرداخت و امروزه مباحث مختلفی را در زمینه های آموزش و تربیتی شامل می شود.

این رشته فقط مربوط به یادگیری در دوران کودکی و نوجوانی نیست بلکه فرایند های اجتماعی،عاطفی ،شناختی در تمام دوران زندگی را شامل می شود .روانشناسی تربیتی یک رشته کاملا مستقل است که نظریه های خاص خود را دارد و دارای مسائل وفنون خاص و روش های پژوهش مخصوص به خود است.

برای پیشرفت این رشته روانشناسان و نظریه پردازان زیادی تلاش کرده اند که چند نفر از پیشگامان آنان در این رشته:

• ویلیام جیمز: معتقد بود برای بهبود آموزش باید بر مشاهده تدریس و یادگیری تمرکز کنیم.
• جان دیوی: معتقد بود کودکان یادگیرندگان فعال هستند و نباید در کلاس درس ساکت بنشینند و باید مشارکت کنند.
• ثرندایک: وی بحث سنجش و اندازه گیری علمی را مطرح کرد و معتقد بود که باید در مدارس مهارت های استدلال کردن پرورش یابد.

روانشناسی تربیتی ترکیبی از یک شغل آموزش و پرورش و یک رشته روان شناسی است و شناخت هایی که از روانشناسی به دست می آید در کلاس های درس و مدرسه استفاده می شود و به نوعی به کاربستن یا اعمال اصول، نظریه ها و یافته های دانش روانشناسی برای بالا بردن کیفیت تدریس و یادگیری در مراکز آموزشی است.

لازم به ذکر است که روانشناسی تربیتی فقط مختص به معلمان و دانش آموزان نیست بلکه مادران نیز باید با مباحث این رشته آشنایی داشته باشند زیرا نسل های آینده توسط این افراد پرورش داده می شوند .

نقش روانشناسی در آموزش

در ادامه مقاله به نکاتی اشاره می کنیم که نقش روانشناسی در آموزش را نشان داده و به مبحث روانشناسی تربیتی و کاربرد آن در آموزش می پردازد.

فردی که نقش یادگیرنده را دارد

روانشناسی تربیتی، عوامل مختلفی که روی دانش آموزان اثر می گذارد را بررسی می کند.این عوامل شامل محیط خانه و خانواده، گروهبندی اجتماعی، گروه همسن و سالان، احساسات عاطفی و بهداشت روانی فرد و … می شود.برای کسب اطلاعات در مورد ذهنیت، رفتار و ویژگی های یادگیرنده روش های مختلفی وجود دارد.

فرآیند یادگیری

در فرآیند یادگیری، روانشناسی تربیتی به بررسی نحوه انتقال اطلاعات و دانش پرداخته و مشخص می کند که از چه روشی باید برای رسیدن به این هدف استفاده شود.

وضعیت یادگیری

این بخش به مطالعه عواملی می پردازد که روی یادگیری اثر میگذارد.مثل محیط کلاس، میزان نظم و انضباط، وسایل کمک آموزشی صوتی تصویری و …

توسعه برنامه درسی

روانشناسی تربیتی به توسعه دهندگان برنامه های درسی کمک می کند تا بهترین محتواها را تولید کرده و در اختیار معلمان قرار دهند تا به نسل های بعدی هم منتقل شود.

تکنیک های ارزیابی

روانشناسی تربیتی به مربیان تکنیک هایی را یاد می دهد تا با استفاده از آنها میزان انتقال اطلاعات و یادگیری مفاهیم توسط دانش آموز را بسنجند.

اهمیت روانشناسی تربیتی

از آنجاییکه روان شناسی تربیتی بخشی از فرآیند یادگیری است و این فرآیند هم برای دانش اموز و هم برای مربی مهم است می خواهیم در ادامه به مزایا و اهمیت روانشناسی تربیتی نگاهی بیندازیم.

روان شناسی تربیتی :

1. به معلم یاد میدهد که یادگیری چطور اتفاق میفتد.
2. به معلم کمک می کند تا با پتانسیل خود برای تدریس و توانایی یادگیرنده ها آشنا شود.
3. باعث می شود تا معلم روش یادگیری خود را بر اساس فراگیران تنظیم کند.
4. مربی با روان شناسی تربیتی می آموزد که چطور توانایی های دانش آموزان را به سمت درست هدایت کند.
5. به معلم کمک می کند تا شخصیت دانش آموز را پرورش دهد زیرا هدف از کل فرایند آموزشی رشد شخصیت دانش آموز است.
6. تدریس کنندگان را یاری می دهد تا بتوانند در دانش آموزان انگیزه یادگیری ایجاد کنند و توانایی های او را افزایش دهند.

اینها تنها برخی از دلایل اهمیت روانشناسی تربیتی برای معلمان است.

عوامل موثر بر یادگیری در روانشناسی تربیتی

روانشناسی تربیتی و تاثیر آن در امر اموزش و یادگیری واضح و مشخص است.برخی از عوامل موثر در روانشناسی تربیتی که ممکن است بر روند یادگیری تأثیر بگذارد به شرح زیر است:

عامل فکری

به طور کلی موفقیت در مدرسه به سطح عقل ربط دارد. دانش آموزان با هوش پایین اغلب در انجام تکالیف مدرسه با مشکلات جدی مواجه می شوند. گاهی اوقات دانش آموزان به دلیل ناتوانی های ذهنی مسائل را یاد نمی گیرند.

فاکتورهای یادگیری

فاکتورهایی مثل عدم تسلط بر دروس تدریس شده ، روش های غلط کار یا مطالعه، و محدود بودن زمینه تجربی ممکن است بر روند یادگیری هر دانش آموز تأثیر بگذارد. اگر درسها خیلی سریع اموزش داده شوند و مرتباً میزان تسلط دانش آموز بر مفاهیم اموزشی بررسی نشود دانش آموز با کمبودهایی مواجه می شود که جلوی پیشرفتش را می گیرد.

عوامل فیزیکی

عواملی مانند سلامتی، رشد جسمانی، تغذیه، نقص بینایی و جسمی و ناهنجاری غدد و … رشد جسمی و حرکتی دانش آموزان را به تاخیر می اندازد و این امر بر یادگیری و رشد جسمی اثر منفی می گذارد. کودکانی که نقص بینایی، شنوایی و… دارند در مهارت های خواندن و نوشتن ضعیف هستند.

عوامل ذهنی

نگرش ها جزء عوامل ذهنی قرار می گیرند و در رشد شخصیت نقش دارند.از این نگرش ها می توانیم به علاقه، نشاط، محبت، تعصب، ذهن باز و وفاداری و … اشاره کنیم .نگرش ها تأثیر خوبی بر میزان یادگیری و پیشرفت در مدرسه دارند.

بهترین کتابهای روانشناسی تربیتی

روانشناسی تربیتی یک حوزه جالب برای دانشجویان و علاقه مندان است و در این حوزه کتب زیادی منتشر شده که برخی از آنها را معرفی می کنیم.

۱-چگونه کودکان موفق می شوند نوشته Paul Tough که معتقد است بجای اینکه کودکان را بر اساس نمرات آزمون قضاوت کنیم باید میزان خوشبینی، خودکنترلی و پشتکار و در کل شخصیت او را بررسی کرده و رشد بدهیم.

۲-مغز چگونه یاد می گیرد اثر دیوید سوزا که ما را در کتابش به یادگیری در مورد علوم اعصاب و روانشناسی تربیتی می برد.در این کتاب نقش حافظه در یادگیری، تاثیر هنر بر رشد کودک و … بررسی شده است.

۳-روانشناسی تربیتی، یادگیرندگان در حال رشد اثر جین الیس، اریک اندرمن و … این کتاب یک راهنمای موثر برای دانش آموزان و دانشجویان است که در آن از تجزیه موضوعات پیچیده به کوچک صحبت شده است.در مورد نظریه های یادگیری و کاربرد آن در ویرایش ده این کتاب صحبت شده است.

کتابهای دیگری مثل یادگیری چطور اتفاق میفتد از پاول کرشنر و کارل هندریک، خودتنظیمی در آموزش از جفری آ گرین و … هم در این دسته قرار می گیرند.

فرق روانشناسی عمومی و تربیتی و کاربردش

اگر از بحث دروس کنکوری و دانشگاهی روانشناسی عمومی و تربیتی بگذریم باید بگوییم همانطور که از اسم هردو پیداست روانشناسی عمومی یعنی با همه ی زیر شاخه های روانشناسی کار دارد و کسانیکه دوست دارند یک گریزی به همه ی فیلدهای روانشناسی بزنند خیلی خوب است.اما روانشناسی تربیتی با آموزش و پرورش سروکار دارد.یعنی رشته ای است که به داد آموزش دهنده ها (معلمان۹ میرسد تا به بهترین نحو دروس را به یادگیرندگان تدریس کنند.

اساسا به غیر از چند دروس مشترک که رشته های روانشناسی عمومی و تربیتی دارند در اصل متفاوت هستند و مقایسه این دو رشته کار درستی نیست.

اگر قصد تحصیل در یکی از این دو رشته را دارید هم باید کتابها و سرفصل های این دو رشته به همراه بازار کارشان را بررسی کنید و ببنید که علاقه شما به سمت کدام گرایش بیشتر است.

توجه هم داشته باشید که تمامی فارغ التحصیلان روانشناسی برای ورود به بازار کار باید کارگاه بگذرانند و مدرک دریافت کنند.اگرچه خوب است که رشته شما در راستای فیلد کاری تان باشد اما اگر به هر دلیلی یکی از رشته های روانشناسی را مجبورا انتخاب کردید اصلا ایراد ندارد می توانید با گذراندن کارگاه های مربوط به حوزه مورد علاقه تان و بدست آوردن مهارت و تجربه در ان فیلد کار کنید.

11 مهر, 1402